لزوم مراقبت از سلامت روان سالمندان

اعتماد/ متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست «فقط براي پيرها خطرناک است.» اين جمله ساده با صد و يک شکل گوناگون، گاهي توهين‌آميزتر و گاهي با لحن دلسوزانه بارها در مکالمه‌هاي فردي و خبرهاي رسمي و مطالبي که اين روزها در مورد کرونا دست به دست مي‌چرخد، تکرار شده است. جوان‌ترها گاهي خودشان را با اين جمله‌ها دلداري مي‌دهند و فرزندان گاهي با هشدارهاي سن و سال سراغ پدر و مادرها مي‌روند تا حواس‌شان را بيشتر جمع کنند و در خانه بمانند. تکرار مداوم هشدارها در مورد قرار داشتن سالمندان در گروه‌هاي پرخطر به هنگام شيوع کرونا اما سبب شده تا از سويي امنيت رواني بخش مهمي از جامعه در معرض خطر قرار بگيرد و از سوي ديگر در مواردي پاي مساله «تبعيض سني» را هم به صورت جدي به شوخي‌ها و کنايه‌ها و مطالب منتشر شده در شبکه‌هاي اجتماعي باز کند. در تقسيم‌بندي گروه‌هاي سني و جمعيتي معمول است که متولدان دوره‌هاي مختلف زماني را لقبي بدهند. ساده‌ترينش همان کاري است که در ايران با لقب «دهه شصتي»، «دهه هشتادي» و مانند اين مي‌شناسيم. در امريکا و برخي کشورهاي غربي، اين نسل‌هاي متفاوت با القاب مشهوري مورد خطاب قرار مي‌گيرند؛ بيبي بومر (کودکان نسل انفجار)، نسل هزاره، نسل z و غيره. به آن کودکان‌ زاده شده پس از جنگ جهاني دوم که ناگهان تعدادشان سر به فلک کشيد مي‌گويند کودکان نسل انفجار يا به اصطلاح بيبي بومر. کساني که در فاصله سال‌هاي 1946 تا 1964 ميلادي ‌زاده شدند و حالا بايد بين 56 تا 76 ساله باشند. اين گروه سني حالا در عصر شيوع و همه‌گيري جهاني کرونا تبديل شده است به هدف تمامي هشدارهايي که مي‌گويند نرخ مرگ و مير در ميان مبتلايان بالاي 60 سال بيشتر است. جمعه‌اي که گذشت همين موضوع در توييتر و توسط کاربران اغلب نوجوان تبديل شد به محلي براي شوخي‌ها و کنايه‌ها. هشتگي ساخته شد با نام «BOOMER REMOVER» به معناي پاک‌کننده نسل انفجار که به نوشته نشريه نيوزويک بيش از 65 هزار توييت در موردش نوشته شد. اغلب اين نوشته‌ها تبديل شده‌اند به انتقادات تند و تيز نسل جوان به نحوه برخورد نسلي که به عقيده آنها نگاهش به محيط زيست و سياست به گونه‌اي بوده که حالا دنيا دارد عواقب آن را تحمل مي‌کند، انتقادي که البته با ساختن چنين هشتگي چهره بي‌رحمانه‌اي به خود گرفته است. در اين ميان برخي هم به اين نوجوانان يادآور مي‌شوند که دارند در مورد پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هاي خودشان صحبت مي‌کنند. سن را تنها ملاک نگيريد گذشته از نيک و بد واکنش نسل جديد در شبکه‌هاي اجتماعي، حالا موضوع در خطر بودن سالمندان تبديل شده است به يک دغدغه اجتماعي و اخلاقي که در کشورهاي مختلف تقريبا يکسان است. در چند روز گذشته سوالات بسياري مطرح مي‌شوند: بايد به پدر و مادرم سر بزنم؟ چطور از عزيزانم که سن بالايي دارند، مراقبت کنم؟ سوالاتي که در رسانه‌هاي مختلف و توسط کارشناسان پاسخ‌هايي تماما مشروط مي‌گيرند. خاصيت زيستن در دوره پاندمي اين است که هم متخصصان و هم مردم عادي به يک اندازه بايد به سوالاتي جواب بدهند که تاکنون برايشان مطرح نبوده. همزمان با مطرح شدن اين سوال‌ها، مساله ديگري هم پيش‌رو است؛ چقدر تاييد بر در معرض خطر بودن سالمندان منجر به امنيت رواني اين بخش مهم از جامعه ضربه مي‌زند؟ ناصر قاسم‌زاد، مديرعامل جمعيت حمايت از سلامت، بهداشت و روان جامعه به «اعتماد» مي‌گويد که اين ويروس، ناگهان مهمان ناخوانده همه دنيا شده و نبايد با مختص کردن آن به يک گروه سني واقعيت‌ها را در مورد آن ناديده گرفت: «دستورهاي خودمراقبتي که براي پيشگيري از بيماري تهيه مي‌شود براي تمامي گروه‌هاي سني يکسان است، از کودک تا نوجوان و جوان و ميانسال و سالمند بايد اين موارد را بدانند و رعايت کنند. همه در معرض ابتلا هستند و همه بايد همراه هم از اين مرحله بگذرند.» سلامت جسمي و رواني در حال حاضر از ويژگي‌هايي هستند که در مقابله با ويروس تا حد تعيين‌کننده‌اي به کمک مي‌آيند و از نظر اين روانشناس نمي‌توان آدم‌ها را صرفا به خاطر سن و سال فاقد اين مزايا دانست و در موردشان تصميم‌گيري کرد: «بيان اينکه فردي سالمند است و بنابراين توان کمتري براي زندگي کردن دارد درست نيست، چنين موضوعي به آيتم‌هاي مختلفي بستگي دارد از جمله اينکه او در چه شرايطي جواني‌اش را گذرانده، در سنين مختلف چگونه بهداشت فردي را رعايت کرده و اعتقادات و باورهاي مذهبي يا معنوي‌اش تا چه اندازه در سبک زندگي او دخيل بوده. از قضا بايد اين را مدنظر داشت کساني که با همه شرايط کشور در دهه‌هاي اخير در حال حاضر در دهه مثلا هفتاد زندگي خود هستند از ميزان توانايي جسمي و روحي و اجتماعي خوبي برخوردار بوده‌اند.» قاسم‌زاد اين‌گونه مداوم مطرح کردن کلمات «پير» و «سالخورده» و اطلاق آن به گروه‌هاي سني مختلف را جفا در حق بسياري از شهروندان مي‌داند که اتفاقا اگر جامعه براي آنها برنامه‌ريزي کرده بود شايد حالا به آنها برچسب کم‌توان نمي‌زد: «در کشورهاي پيشرو رسيدن به سن سالمندي يعني کسب تجربه فراوان. سالمندان در برنامه‌هاي مختلف نقش دارند و براي استفاده از اين تجربه‌هاي اندوخته از آنها دعوت مي‌شود تا با دولت‌ها، سازمان‌هاي مردم‌نهاد و موسسه‌هاي گوناگون همکاري داشته باشند، مشاوره بدهند و اين تجربه‌ها را منتقل کنند. در اينجا متاسفانه وقتي فردي از يک سيستم دولتي بازنشسته مي‌شود از فردايش همان مجموعه دولتي هم او را به فراموشي مي‌سپارد.» اين حال و روز رها شدن را حالا که خيلي‌ها در قرنطينه‌هاي خودخواسته خانگي هستند شايد بهتر درک کنند، کساني که به گفته اين استاد دانشگاه در مشاوره‌هاي تلفني اين روزها بارها تکرار کرده‌اند که ديگر نمي‌دانند در چارچوب محدود خانه بايد چه کنند.